Neem deel aan het gemeenschappelijke Paesens-Moddergat 1883 stamboomproject !

Iedereen in Nederland herinnert zich – of heeft gehoord van – de Watersnoodramp in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953, toen een springtij samenvallend met de vloed en gecombineerd met een stevige Noordwester wind een zeer zware storm veroorzaakte, waarbij dijken overspoeld raakten of doorbraken, en 1.836 personen het leven lieten (waarvan de meeste in Zeeland).

Maar wie herinnert zich, of weet, dat er 70 jaar daarvoor, in de nacht van 5 op 6 maart 1883, een grote storm uitbrak ten Noorden van Friesland, die het leven kostte aan meer dan 120 vissers langs de gehele kust ? Geen plaats werd zo zwaar getroffen als Paesens-Moddergat, een dubbeldorp gelegen aan de Waddenzee, gescheiden door de rivier Paezens. 22 vissersboten met 109 bemanningsleden voeren uit op de eerste visexpeditie van het jaar ; 17 daarvan vergingen en 83 vissers verdronken. Slechts één visser, Gerben Basteleur, overleefde en kon het navertellen. In een luchtbel in de omgeslagen WL2 “De Nooitgedacht”, die aanspoelde op de kust van Schiermonnikoog. In één nacht werd de plaats gevuld met weduwen en wezen.

Geneanet acht het belangrijk om personen te herdenken die verzeild raakten in buitengewone gebeurtenissen, die een grote impact hadden op hun families. Wij organiseren gemeenschappelijke stamboomprojecten waarin wij deze families vastleggen : rampen, oorlogen, migraties. In Frankrijk bijvoorbeeld, hebben vrijwilligers gedocumenteerd : de slachtoffers van de Nazi-massamoord te Oradour-sur-Glane in 1944, de militairen gegraveerd in de Arc de Triomphe in Parijs, en de “Dochters van de Koning”, zijnde 700 vrouwen die naar Quebec werden gestuurd door Koning Louis XIV, om daar families te stichten en die de voorouders werden van ruim 20 miljoen Canadezen en Amerikanen (een tweetalig project). Wij hebben ook de families vastgelegd van alle Duits-Amerikaanse passagiers van de noodlottige ramp met de stoomboot General Slocum in New York in 1904. En nu zijn wij op zoek naar vrijwilligers om ons te helpen bij het samenstellen van de stambomen van de verdronken vissers uit Paesens-Moddergat !

Een hechte gemeenschap

In 1883 was de visservloot van Moddergat groot. Er waren 22 vissersboten ; de meesten in mede-eigendom van familieleden, maar er waren ook zakelijke partners uit Dokkom, Leeuwarden, of Groningen (een burgemeester, een apotheker). De meeste boten waren gebouwd op de Dokkumse scheepswerf, en hadden geheel tradiotioneel voor de Waddenzee en de kanalen, een ronde bodem, lage boegen, brede balken, en twee of meer zeilen. Elke boot had een naam : “De Vrouwe Trijntje”, “De Jonge Marten”, “De Vier Gezusters”. Vaders waren schippers, zonen waren matrozen, de gemiddelde bemanning telde 5 man. Iedereen in het dorp had familie op de boten : huwelijken binnen het dorp betekende dat iedereen familie was.

Aan het begin van de maand Maart waren de vissers gretig om het visseizoen te starten, hetgeen voor het levensonderhoud van het dorp zorgde. Kalm en helder weer verleidde de vissers om laat in de avond van 4 maart tot boven de Waddeneilanden te zeilen. De gehele 5e Maart zigzagden de vissers op de Noordzee met zicht op de West Friese eilanden (Nederlandse waddeneilanden). Maar gedurende de nacht sloeg het weer plotseling om en werd het vreselijk gewelddadig : enorme golven sloegen over de open boten, moeilijk te manouvreren met hun ladingen vis. Dekken stroomden over : de boten konden elkaar niet helpen. Bij het ochtendgloren bereikte de storm zijn climax. De meeste boten strandden en spoelden aan op de Noordelijke kusten van de eilanden ; slechts drie boten kwamen tegen de getijdenstroom in tussen de eilanden door, echter tevergeefs. Wrakstukken spoelden dagenlang met de getijden mee aan.

Nieuws over de ramp verspreidde zich over Nederland en donaties voor de nabestaanden kwamen binnen in een rampenfonds. De regering verleende geen assistentie, en ook de locale kerk in Moddergat het liet het afweten (dorpelingen richtten zich tot de kerk in Paesens). Burgers in heel Nederland doneerden jarenlang aan het fonds in wekelijkse bedragen ; in 1888 was al 45.000 gulden gedoneerd.

De visindustrie slonk in Paesens-Moddergat na de ramp. Maar vandaag de dag zijn er nog steeds commerciële vissers uit het dorp, met boten in een nabijgelegen haven.

Uitdagingen bij het onderzoek naar de families van Paesens-Moddergat

• De taal van de dorpelingen was Fries, dat nog steeds een officiële taal is in Friesland ; in documenten kunnen namen geschreven zijn in het Fries of in het Nederlands
• Vaste familienamen waren er pas vrij laat in Noord Friesland, vanaf 1770, hetgeen vroeger genealogisch onderzoek bemoeilijkt
• Patroniemensysteem : Familienamen werden gewoonlijk afgeleid van patroniemen. Gecombineerd met voornamen, hadden vaders en zonen, en moeder en dochters vrij vaak de zelfde namen
• Meerdere huwelijken tussen families in dit geïsoleerde en landelijke gebied kwamen veel voor
• De gemeenten zijn veranderd : in voorgaande eeuwen, Moddergat bestond uit twee gehuchten, De Kamp en De Oere. In 1883, Paesens deel uitmaakte van Oostdongeradeel, terwijl Moddergat deel uitmaakte van Westdongeradeel. Dongeradeel is in 1984 ontstaan uit de samenvoeging van de oude gemeenten Westdongeradeel, Oostdongeradeel en Dokkum. In 2019 fuseerde Dongeradeel met de gemeenten Ferwerderadiel en Kollumerland en Nieuwkruisland tot de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân.
• Gelukkig is er een rijke bron beschikbaar voor het onderzoeken van Friese voorouders : Alle Friezen.

Bezoek de stamboom — ziet u fouten of hiaten ? Wie kan er toegevoegd worden ? Lees onze instructie voor deelname aan het project, en mocht u geïnteresseerd zijn, stuur dan een e-mail naar international [at] geneanet.org of stuur een bericht in het aangewezen deel van forum.

Herdenk de ramp

75 jaar na de ramp, in 1958, werd er een monument geplaatst op de dijk van het dorp met alle namen van de verloren vissers. Er is ook een bewegende sculptuur van een weduwe en kind. Tegenwoordig houdt het museum ‘t Fiskershúske in Paesens-Moddergat de herinnering aan de ramp levendig, niet alleen door exposities, maar ook met wandelingen bij laag getij, en met herdenkingsbijeenkomsten die worden bezocht door de afstammelingen van de slachtoffers. En een vereniging zonder winstoogmerk ondernam zelfs een groot project : de herbouw van de “Aek’ WL 19, “De Drie Gebroeders’. Wij willen dat de gemeenschappelijke stamboom Paesens-Moddergat 1883 een bron kan worden voor iedereen die geïnteresseerd is in de historie van de ramp, inclusief de nabestaanden!