Plaats reactie

Voornamen

Voor een gedetailleerd overzicht, zie : 'Hulpwetenschappen' in het klembord.
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken

Voornamen

Bericht door greetjepittery »

Voor NEDERLAND (en deels geldend voor Vlaanderen)
is er de bekende & stevige aanrader van Meertens
Op deze titelpagina nog een tiental links naar o.a. betekenis, geschiedenis, literatuurlijst.

En, nog een merkwaardig forumtopic over kinderen met zelfde naam in één gezin (12 tekstjes)

Aanvullingen en / of vragen zijn welgekomen.  Groetje van Greetje
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Ook al voor gehad? Een ouder die bij de geboorte van zijn of haar kind met een verschillende (dubbel)naam wordt genoteerd? Vervelend en reden tot wantrouwen...
Casus in eigen stamboom van één en dezelfde voorvader :
- in 1772, 1776, 1779, 1780, 1797 : Franciscus;
- in 1774, 1783, 1784, 1787, 1791 en 1794 : Judocus
- En, bij hun huwelijk : Franciscus, maar bij het overlijden van zijn vrouw : 'echtgenote van Josse'!  Voor zover ik kon achterhalen was zijn roepnaam inderdaad 'Josse'.

Een prima uitleg over het fenomeen van wisselende doopnamen  Komt niet veel voor maar toch...

Hierbij ook nog een aanbeveling voor twee VOORNAMENBOEKEN (die ik in huis heb).
Oude publicaties maar wel heel grondig; volgens mij nog altijd de beste in hun soort in ons taalgebied :
in het 'normale' circuit zal je ze niet meer vinden, mogelijks in je bibliotheek of tweedehands :
- WOORDENBOEK van  VOORNAMEN, dr J. Van der Schaar, AULA-1979, uitg. Spectrum
  PS-23.12.16 - J. Vander Schaar, bew. D. Gerrritzen en J.B. Berns, Spectrum voornamenboek, Utrecht, 1992, 412 blzn.
- Het NAMENBOEK, de herkomst van onze voornamen en de hiervan afgeleide achternamen, A.N.W. van der Plank, uitg. Romen Bussum, 1979
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Voor ons zijn LAP- of BIJNAMEN een grote informatiebron, om zo een persoon of een groep (dorp, wijk) achter die lap- of bijnaam te ontdekken. 
Momenteel is men nog volop bezig om deze namen in kaart te brengen.
Een lapnaam kan een bij-naam ofte toegevoegde naam zijn (bvb 'de langen'); zo ook door de eeuwen aan koningen toegeschreven (de Grote, de Stoute, de Vrome, de Kale).
Maar vooral op grond van een kenmerkende fysieke eigenschap of karaktertrek werd een SPOTNAAM gegeven (of toch licht ironisch). 
Een 'eer' die in onze tijd  enkel nog in het onderwijs wordt toegekend aangezien we nu veel anoniemer leven.
De oorsprong van die bijnamen dateren al van voor 1200, toen familienamen weinig of niet voorkwamen en er enkel (populaire!) voornamen waren
(de feodale heren werden vernoemd naar de plaats waar ze heer-sten).
Zelf als kind nog gehoord in de jaren 1960 : in het dorp van mijn maternele grootouders werden mensen soms met 'hun stamboom' aangesproken,
zo Jan van Pol van Pier Dalle.  Voor mij als kind zelfs positief ervaren want ons gezin woonde in een andere provincie... Mijn familienaam kende geen dorpeling,
maar ik was "G van M.Th. van H. van Pier Leute", de bijnaam van mijn overgrootvader, stichter van de dorpsfanfare en het lokale toneelgezelschap :-)

Google gewoon eens op "LAPNAMEN" en je komt al aan je trekken, zelfs voor je eigen streek; interessante uitweiding & voorbeelden via :
http://www.zwinstreek.eu/202-geschiedenis/heemkundige-kringen/publicaties-heemkunde/12800-lapnamen-2009-04
http://www.zwinstreek.eu/202-geschiedenis/heemkundige-kringen/publicaties-heemkunde/909-de-heistse-lapnamen-1990-02
http://www.sleinsarchief.be/doc/sleinselapnamen.pdf
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Voornamen : TIPS en... VALKUILEN

1) De 'VALKUILNAAM' Judocus, aangesproken als Joos, Josse (VL) en Joost (NL)
Iedereen heeft ze in de 17de. eeuw in zijn boom, maar na 1700 verdwijnt de naam langzaam maar zeker - meer nog - wie als Judocus werd geboren na pakweg 1680 werd begraven als Josephus.  In die tijd werd de naam over gans Vlaanderen 'verchristelijkt' en werd zo voor vele beginnend amateur genealogen een valkuil.  Was destijds als 'groentje' zelf(s) enkele keren 'geblokkeerd'... Ook de vrouwelijke tegenhanger onderging dit lot : de (tamelijk) veel Judoca's (roepnaam : Joosine, Joosijne en Joosijncken) werden in die tijd Jozefa's en Jozefiene's!

2) Voornamen als WEGWIJZER in je zoektocht...
In de dorpen werd in vele gezinnen een kind de naam van de parochieheilige (= ook naam van de kerk) gegeven.  Door de pastoor toegekend of door de ouders zelf? Wie zal het zeggen, maar wel duikt de naam op als de klassieke namen (incl.de namen der ouders & doopheffers) 'opgebruikt' zijn in een gezin.  Zelf zo een aantal voorouders uit 'verre' dorpen kunnen opsporen; enkele voorbeelden in alfabetische volgorde :
Barbara 'Bâbeke' (Maldegem), Christoffel 'Stoffel' (Evergem), Dymphna 'Diemfke' (Geel), Dyonisius 'Denijs' (Moerkerke), Georgius 'Jooris' (Sleidinge), Godelieve (Gistel), Gommaar (Lier), Lambertus (Oedelem), Richardus (Bredene), Vincentius (Eeklo), Willebrordus (Knesselare), enz. Namen die elders weinig of nooit opduiken.

Soms zijn namen ook 'provinciegebonden'... bvb Geertrude in Limburg, Gomaar in Antwerpen maar geen 'Petronella' (in W.Vlaanderen de nr.2 vrouwsnaam), enz
gdelamper
female
Berichten: 49
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken

Re : Voornamen

Bericht door gdelamper »

Amelberga voor Temse bievoorbeeld ook

gina
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Leuk dat je er nog eens bij bent, Gina,
Ja! Zeker vanaf de 19de eeuw kwam er veel meer variatie in de namen en dat ging zo maar door
tot in onze tijd, waarin heel veel kinderen met hun eigen unieke, originele voornaam...
In de jaren 1960 had je nog grote klassen met... 5 Maria's, 5 Annie's, 5 Rita's... Maar, er waren toen ook al 'modieuze' voornamen;
zo kan ik niet veel liegen over mijn leeftijd, want alle Greta's zijn zowat tussen 1950 en 1955 geboren ;-)
Van mijn overgrootmoeder nog gehoord dat in de tijd van haar grootvader (dus 19de eeuw), men het mannenvolk, waaronder vele Pieter's en Jan's,
dan maar aansprak met hun familienaam of - zelf nog gehoord - men een 'stamboomnaam' kreeg, zo van Jan van Zjuul van Pier Janssens.
Wat mij vooral boeit is om te weten hoe de mensen werden aangesproken... velen van hen zullen zelfs nooit hun officiële naam gekend hebben,
zoals ik pas rond mijn dertiende ontdekte dat ik eigenlijk 'Margareta' sta geregistreerd...
Ja, hoe zouden ze AMELBERGA genoemd hebben???
>>> Zal afgehangen hebben van haar zogenaamde 'sociale status' : Madame Amalbergue of boerin Ameltje. 

Ik ga er eens werk van maken om lijstjes te maken met allerlei roepnamen alhoewel... hangt ook nog af van streek tot streek. 
Hier al enkele unieke voornamen in mijn boom (in Vlaanderen en na 1600); kan je zelf opvragen via :
>>> uitrolmenu (rechtsboven) naar stamboomstatistieken en dan frekwentie voornamen

DAMES : Arnoldina ('Arnoldijnken', 'Ardijntje'), Alexandrina ('Sandrijne'), Egidia ('Gillijnken'), Felicitas, Florentina, Appolonia ('Pleuntken')
HEREN : Angelus ('Engel'), Anselmus (jongste van 15 kinderen en genoemd naar de plaatselijke kasteelzoon),
Baldwinus ('Balden'), Cypriaen ('Cyper'), Hiëronymus (=Jerome), Otto ('Osten') en... Symforianus

Groetje van Greetje (Margareta voor het chique volk)
PS - En, nu we toch op dit forumplekje geparkeerd staan... Goed om weten van bij paleografie : X-voornamen
Onze Christoffels & Christophora's, 'Stoffel' & Stoffelijnken' en onze Christiaens
werden in vorige eeuwen soms geregistreerd als Xstoffel & Xstophora en Xpiaen. 
gdelamper
female
Berichten: 49
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken

Re : Voornamen

Bericht door gdelamper »

Ja Greetje, ik kom ook van rond die tijd. Je kan raden dat mijn vader een filmfanaat was met mijn naam (Lollo weet je) en mijn broer die Rudolf heet.

Voor Amelberga ben ik al Amelken tegengekomen.
Wat mijn afwezigheid betreft: te weinig uren in de dag met werk, huishouden, oudere ouders, tuinwerk etc. Ik interesseer me dan ook nog voor heel veel, te veel data vandaag om alles te kunnen volgen.

groetjes


Gina

greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
"Nederlandsche doopnamen naar oorsprong en gebruik",
auteur : Oud-deken en -pastoor van Ouderkerk a/d Amstel, uitgeverij : Bussum-Paul Brand, 1917
http://www.gutenberg.org/files/25089/25089-h/25089-h.htm#d0e2267
Een voornamenboek van bijna een eeuw oud, maar wel grondig
en gebruiksvriendelijk gemaakt door : "The Project Gutenberg EBook"
Met inleiding, naamlijst, naamwijzer en "beteekenis van oud-germaansche naamstammen"

>>> Voor tekst & uitleg zie GNN-blog : project Gutenberg of rechtstreeks via : http://www.gutenberg.org/
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken

Re : Voornamen

Bericht door greetjepittery »

(1)
Twee 2 onthullende forumdebatjes over :
- verwisseling van voornaam (8 tekstjes)
- verwisseling van achternaam (9 tekstjes)

Iedereen kan geconfronteerd worden met zo'n "UITZONDERLIJKE UITZONDERINGEN"...
Mogelijks valkuilen die eerst met alle mogelijke middelen moeten worden ontkracht of bevestigd,
die met andere woorden 'zwart op wit' moeten kunnen bewezen worden aan de hand van
andere aktes (o.a. doopheffers, getuigen) e.a. documenten (o.a. voogden in weesakten en Staten van Goed).

(2)
"Namen in de Lage Landen, 1250-1300", dr. K. Nieuwenhuijssen
Vanuit historisch perspectief bijzonder interessante & leuke database.
De 13de eeuw is niet meteen ons onderzoeksterrein, maar geeft wel een goed idee
van hoe soms nog bestaande (samengestelde) voornamen werden gevormd
vanuit verschillende beschavingen en, soms vanuit bijnamen.  Zie :
Eigennamen vrouwen  en Eigennamen mannen 
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
KINDERNAMEN in vorige eeuwen...
Vooral belangrijk om weten wanneer je verder zoekt via WEZENREGISTERS, STATEN VAN GOED, SCHEPEN- of BOEDELAKTEN.
Bij overlijden van een (groot)ouder worden minderjarige kinderen (in vorige eeuwen tot 25j.!) onder voogdij geplaatst (een maternele + paternele voogd)
en werden de roerende en vooral onroerende goederen (huizen en gronden) onder de (klein)kinderen verdeeld.
Interessant hierbij is dat mensen meestal met hun roepnaam werden opgetekend en kleinere kinderen soms met hun kindernaam.
>>> Goed om weten bij opsporing of samenstelling van een gezin!

Hierbij  een serie jongens- en meisjesnamen gebezigd in Oost- en West-Vlaanderen :

JONGENS :
Andreas > Driesken  -  Antoon > Theunken, Thonijnken  -  Arnoldus 'Aernout' > 'Noutken', Aereken  -  Bavo > Bavekin  -  Boudewijn > Baltken  -  Cornelis (Kor en Kees in NL, Kenee, Coorken in VL)  -  Egidius > Gilleken  -  Engelbert > Ingelken  -  Filips > Lipken  -  Franciscus > Fransken, in Antwerpen ook  Sooi(ke), Sus(ke)  -  Georges 'Joris' > Joorken  -  Jacobus 'Co' > Kobeken, Cop(k)in  -  Joannes 'Jan' > Hansken  -  Judocus > Joosken  -  Louis > Loyken -  Passchasius > Paesken, Paeschierken  -  Petrus 'Pier', 'Peer' (Antw.) > Pierken -  Simon > Moenken  - Thomas > Maesken, Maezekin

MEISJES
Anna > Tanneken   -  Apolonia > Pleuntken  -   Arnolda > Arnoldijnken, Ardijnken  -  Barbara > Bâbeken, Barbele  -  Catharina > Calleken, Trine  -  Christophora > Stoffelijnken  -  Christina > Kerstijnken  - Cornelia > Neelken  -  Egidia > Gillijnken  -  Elisabeth > Betken  -  Georgia > Joorijnken  -   Judoca > Joosijnken, Sijnken  -   Louisa > Loyseken  -  Maria > Maaiken  -  Paschasia > Paschijnken, Fassijnken  -  Petronella > Pierijnken  -  Sarah > Saarken  -  Susanna > Sanneken  -  Vincentia > Sentijnken

NB-1 - Soms werden (jonge) vrouwen blijvend aangesproken met die kindernamen en
           een enkele keer spreekt men zelfs mannen zo aan, bvb Jan jr als Jantje (meestal Jan de jonge).
NB-2 - Voor 1600 worden kindernamen niet aangeduid met eind -ken maar met eind -kin

>>> Kindernamen kunnen van streek tot streek verschillen... aanvullingen vanuit andere provincies kunnen waardevol zijn.
wimdeckers
wimdeckers
Moderator
Berichten: 10864

Re : Voornamen

Bericht door wimdeckers »

Judocus > Joost, Joos  ;) .
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Wat ons aller Joos(t)'s  betreft... Mag best nog es in de schijnwerpers, want - in Vlaanderen toch - een echte 'valkuilnaam' (zie tekstje #3)  ;-)

Hierbij nog een grondige studie per streek (provincie) voor NEDERLAND : www.iisg.nl/hsn/documents/hollanders_gerritzen.pdf
Specifiek voor Holland zijn nogal wat 'verkleinwoordvoornamen', eindigend op -JE en TJE,
zowel voor volwassen vrouwen als voor mannen : Willemijntje, Trijntje, Maartje, Dirkje, Hendrikje
In Vlaanderen lag dit gans anders...
zo werd de naam Greetje (voor mij toch) in de jaren 1950 nog geweigerd wegens... 'te kinderachtig'
Groetje van Greetje
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
Een "crème van een forumdebat" over kindernamen dat ook hier een ereplaatsje verdient :  
Ziehier besproken wetenswaardigheden in deze weesakte :

Kindernamen met suffix (= eindigend op) -ken en voordien op -kin wijzen in sommige streken alleen op meisjes,
maar zelf tref ik deze verkleinnamen evengoed voor jongens aan in Oost- en West-Vlaanderen.

We durven geen algemene lijst doorgeven van kindernamen, zo hier : "Wie is Feysken?!?"
In sommige streken een meisjesnaam, maar in de Leiestreek (het Zuiden van Oost- en West-Vlaanderen) is het wel degelijk een jongen! 
Overigens worden te Eeklo (met parochieheilige Sint-Vincentius) de vele Vincent(ia)'s als jongen 'Sentken' en de meisjes 'Sentijnken' genoemd!
>>> Best nagaan hoe dat in jouw provincie of streek was en dat op basis van Weesregisters, Staten van Goed en dies meer.

Hier dan wel een vrij volledige lijst van Familiekunde Vlaanderen met zogenaamde vleinamen
'Vleinamen' omdat ze niet alleen aan kinderen werden gegeven, maar ook aan (jonge) vrouwen;
zelf tel ik vrouwen die als bruid en als jonge vrouw (bij de geboorte van hun kinderen) met deze vleinaam worden vermeld,
maar als oudere vrouw (zo bij de geboorte van hun jongste kinderen of bij een overlijden) niet meer, zo Petronella, 'Pierijncken' en later 'Pieternelle'.
Bij volwassen mannen heb ik ze zelden aangetroffen na 1600, maar hoe verder in de tijd (15de en 16de eeuw),
hoe meer van die -ken en -kin vormen, zo 'Fierken' voor Oliverus en 'Lipken' voor Filips.'

Bij twijfel over de genus van de kinderen, kunnen de afstammingsvermeldingen duidelijkheid schenken, hier filii = de zonen van,
of de bezittelijke voornaamwoorden zoals haeren, sijnen.

>>> Belangrijk om te achterhalen of het om meisjes/jongens gaat en of deze al dan niet nog minderjarig waren ten tijden van de opstelling van een akte;
       zo is uitsluitsel mogelijk (bij meerdere naamgenoten), zeker voor 1600!
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken
De ZEVENDE ZOON, mythisch en bijbels...
In België waren we vertrouwd met de LEOPOLDS en BOUDEWIJNS ten tijde van de kinderrijke gezinnen; ze kwamen in vele dorpen voor...
De zevende zonen genoemd naar hun peter, de koning zelf, of de 7de dochter op rij, genoemd naar de koningin. 
De tijd van de kroostrijke gezinnen is voorbij en daarmee ook die 'koninklijke naamgeving'...
Het duurde nog tot 2016 voor de huidige koning Filips (gekroond op 21.07.2013) peter werd van een 7de zoon op rij.  Zie : het Nieuwsblad

Speciaal : die 7de zoon zowaar aangetroffen in een geboorteakte van 1609 - met dank aan Hubert en Bas op paleografie
Aloude tradities & mythes rondom die "zevende zoon", zie de beroemdste in het Oude Testament :
koning David zelf, de zevende zoon van Isaï (1 Sam. 16:1v; 1 Kron. 2:13).

Uitgebreider links over het getal zeven en over de zevende zoon : https://www.heemkundekringgemert.nl/geen-categorie/gh-1999-03-de-zevende-zoon-heette-louis-2/
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Berichten: 2598
Invulmodus : grafisch
Stamboomnavigatie : grafisch
Stamboom bekijken

Re : Voornamen

Bericht door greetjepittery »

Hiervoor al eens 'mijn mosterd gaan halen' bij de paleografen, maar ook vanuit de 'technische regionen' vinden we de nodige inspiratie...
(1)
Over een beperking bij het opzoeken met voornaamvarianten
maar toch wel te omzeilen met andere zoekmogelijkheden :
Of eventueel uitzonderlijke roepnamen (en zeker bijnamen) gewoon bij aantekeningen zetten.
(2)
Stamboom niet zichtbaar, want... voornaam in hetzelfde veld als achternaam :
>>>  voor- en achternaam in de voorziene aparte vakjes!
(3)
En voor starters, nog een 2de geval van : "Bezin eer je begint"... Visuele statistieken , openingstekst, puntje 5
- Bij voornamen zou best alleen het eerste deel van de voornaam worden verrekend, zo Joannes Bernardus, Joannes Franciscus' als 'Joannes'.
  Zo ondertekende één van mijn voorvaders (en wellicht ook die van jullie) op 'zijn mooiste dag' zijn huwelijksakte met een sierlijke 'Joannes Franciscus';
  bij de Burgerlijke Stand was het Jean-François en... op andere documenten was het 'Jan' (zoals hij genoemd & gekend was).
- Heb zelf die steeds weerkerende namen, die van (groot)vader op (klein)zoon werden doorgegeven met cijfertjes geïndexeerd, zo Jan (1), Jan (2), Jan (3)...
  >>> cijfer best in het voorziene vakje plaatsen, want Jan (1) en Jan (2) staan nu bij mij op plaats 1 en 2 van de meest populaire mansnamen ;-)
Plaats reactie

Terug naar “Hulpwetenschappen, o.a. naam- en plaatskunde, dialecten, heraldiek”