Staten van Goed: sociale status / leefomstandigheden van voorouder?

[nielsvermeersch]

Beste leden, aan de hand van de staten van goed (*) van mijn voorouder Anthonius Vermeersch (1680) probeer ik een inschatting te maken van de leefomstandigheden van mijn voorouder. In de akte staat dat hij een “vrijlaet” was in het land van Wijnendaele (= vrijlaet heeft dezelfde rechten als een poorter uit het Brugse Vrije) en hij bezat een hoeve en boomgaard (?) in de “haesel straet “ in Gits (bestaat nog steeds).
In de akte staat een opsomming van “derthien vaeten rugge Rousselaersche maete”, “honderen haeverschoven thisen bondels vlasch vichtich bondels hoey”, “twee melcoeyen”, … en men gebruikt als waardebepaling “roeden”, hiermee ben ik niet bekend. Wat mij vooral interesseert is of hij naar 17de -eeuwse maatstaven een kleine of een bemiddelde landbouwer was?

Ik heb deze vraag ook gesteld in een Facebookgroep en kwam reeds het volgende te weten:
600 roeden komt ongeveer overeen met 1ha land, maar dit stukje land zou niet in verhouding staan met de bedragen die vermeld worden dus was hij waarschijnlijk geen landbouwer? Het lijkt erop dat al het land is verpacht (?) en uit het besluit: "Dus meer schulden als baeten ende blyft dit sterfhuys” kan ik afleiden dat hij een aanzienlijke schuld nalaat.

Kan iemand mij meer duiding geven over de bedragen die gebruikt worden (Parisis of Vlaamse ponden), de eigendommen of schulden of een beeld vormen van de leefomstandigheden en sociale status van Anthonius Vermeersch?
Alvast bedankt!

(*) In iedere staat van goed vindt men eerst de filiatie van de overledene, zijn ouders en soms zijn grootouders, de opgave van een of meer huwelijken en de nog levende kinderen uit ieder huwelijk met hun leeftijd. Daarna volgt een opsomming van de onroerende bezittingen en van de renten, gevolgd door een gedetailleerde opgave van het ambachtsgereedschap en van de meubels, klederen en juwelen. Tot slot volgt een overzicht van de in het sterfhuis aanwezige schulden.

[greetjepittery]

Dag Stijn,

Wat voorafgaande kanttekeningen, want mijn roots strekken zich uit in het noorden van Oost- en West-Vlaanderen...

Munteenheden (Numismatiek) en oude maten & gewichten  verschilden niet alleen doorheen de eeuwen, maar ook afhankelijk van de streek en.. steden!
>>> Het zou dus wel eens kunnen dat die 600 roeden méér zijn dan 1ha land...  Voor een idee daarover, eens deze forumtopics (+ linkjes!) opvragen.

Verder is het zo dat onroerende goederen (grond & huis/huizen) achteraf wel evenredig werden verdeeld onder de nakomelingen,
maar dat deze soms (meestal?) niet werden verrekend in het verlies & winst (baten)saldo in een SVG (want onmiddellijk na een sterfgeval). 
Of dat hier het geval is, weet ik niet, maar het ziet er naar uit...

Bewerkte Staten van Goed en Wezenaktes (zoals die van G. Tavernier via R.A.B.Brugge) geven makkelijker een idee van de sociale status van de overledene,
want je kan vergelijken met andere online  bewerkingen van SVG's van een welbepaalde streek & tijd.
Zo heb ik rond 1750 een voorvader die liefst 40 keer meer grond heeft dan die andere voorva, m.a.w. die ene was een landheer en de andere een kleine pachter;
in dit geval ook te merken aan hun begrafenissen... die rijke boer kreeg een dienst met 9 lezingen, die arme met een gebed op 't kerkhof...

Interessant bij SVG's is het als je de lijst met de inboedel kunt lezen... Nog eens 2 extremen :
- mijn ene voormoeder haar garderobe (o.a. 'zondachse kleeren') waren meer waard dan een koe!
- die andere voormoe werd alles aangeslagen omwille van grote schulden, maar...
  mocht volgens de gewoonte haar geitje behouden zodat de kinderen melk te drinken hadden...

Eventueel kan je via SVG's van je voorvader zijn kinderen wat wijzer worden...

En, Gits valt onder Familiekunde Vlaanderen, regio Mandel-Leie; vooral daar je licht opsteken.
Allemaal te betalen bundels, maar voor een goed draaiende lokale afdeling van Familiekunde Vlaanderen is dat pure noodzaak. 
Zelf heb ik voor mijn voornaamste rootsdorpen wat bundels gekocht... de prijs waard.

Mocht hier geen verdere reactie komen, dan eens streekgenoten die op GNN 'zitten' contacteren.

Iemand uit de streek van Niels met gerichtere informatie?  mvg, Greta

[greetjepittery]

Nog een achterkomertje, Niels...

Als een 17de eeuwer “twee melcoeyen” had wil dat niet automatisch zeggen dat hij een kleinere boer was. 
Zo heb ik een voorvader-smid die ook een koe had 
Nogal wat 'middenstanders' (zelfstandigen, ambachtslui) van weleer hadden een koe op stal;  hier wijst dat eerder op een zekere welstand... 
Zo kan ook een herenboer slechts 1 of 2 koeien gehad hebben als hij zich toelegde op akkergewassen (i.c. rogge, haver, vlas!) + pachters had...

Ook was A.V. uitzonderlijk hoogbejaard voor deze tijd en kunnen er zeker al schenkingen (voor zijn overlijden) aan zijn nazaten geweest zijn...

En verder geeft een Staat van Goed ons vrij statisch gegevens,
m.a.w. het gaat over de (financiële) situatie op de dag van het overlijden of van het opstellen van die SVG.
Nu pas ontdekt dat het hier gaat om Antonius Vermeersch fs Joos (ca.1595-Gits,09.01.1680).  Je Vermeersch patriarch overleed in hartje winter...
een tijd dat boeren middenin 2 oogsten moesten overleven van de vorige oogst en dus niet de periode met veel geld in omloop;
het gespaarde 'onder de matras' werd  natuurlijk niet openbaar gemaakt 

Niet meer dan gissingen en er kunnen nog zoveel andere elementen meespelen : ziekte + verzorging, misoogsten, plunderende legerbendes, enz.
Dit alleen om te zeggen dat het zonder bijkomende documenten niet zo simpel is om conclusies te trekken over iemands sociale status...

Ook kunnen die schulden wijzen op voorlopig openstaande rekeningen voor o.a. de begrafenis...
schulden die de kinderen nu evenredig samen moeten vereffenen...
Zelf las ik SVG's waar de timmerman (kist), de smid (ijzeren kruis), het begrafenisprotocol (extra dragers, kaarsen, koster & pastoor)
en het begrafenismaal (biervaten) nog moesten betaald worden... dit voor het geval het hier om een rijkere boer zou gaan...

Ziezo, nog enkele puzzelstukjes erbij, maar dat maak het genealogisch puzzelen boeiend.

Nog iemand met bijkomende informatie?  mvg, Greta

[greetjepittery]

Graag nog enkele bijkomende inlichtingen, Niels...

- Gaat het hier wel degelijk om Antonius fs Joos Vermeersch (ca.1597-Gits,1680)?
  Deze V-patriarch heeft ook nog een zoon én een kleinzoon met diens naam...
- Liet hij in 1680 nog minderjarige kinderen achter in 1680? Of overleden kinderen met wezen (zijn kleinkinderen-erfgenamen dus)? 
  Niet zo gewoon een SVG voor een 80-plusser, vandaar...
- Is dit de volledig vertaalde SVG in bijlage? Soms geeft de lengte van een SVG een idee van de sociale status, ook de lijst van de inboedel :
  bij de armen enkele regeltjes (met verdeling van meubels & keukengerei); SVG's van de rijken kunnen soms wel 10blz. tellen...

Of patriarch A.V. al dan niet (tamelijk) bemiddeld was in zijn actieve leven is niet zomaar te achterhalen uit meegestuurde SVG,
want veel kan al 'opgesoupeerd' zijn voor de verzorging van zijn ouwe dag. 
Pensioenen zijn van recentere tijden en kinderen zorgden (zoals nu nog in grote - arme - delen van de wereld) voor hun ouders;
die kunnen daar eventueel al schenkingen in levende lijve voor gekregen hebben...
Het zou interessant zijn om eventuele SVG's op te sporen van jouw voomoeder (†voor 1642), want ze overleed toen er nog kleine kinderen in huis waren!
Of, een SVG van zijn tweede echtgenote Jacoba Coeman (wanneer overleden?), als die er al is... 
>>> Dat zou meteen een beeld geven van de actieve levensperiode van A.V.!

[nielsvermeersch]

M’n excuses dat het 3 posts duurde vooraleer ik kon antwoorden, alvast bedankt voor de hulp!
Ik probeer op al je vragen in 1 bericht te antwoorden:
1. Sowieso staat een bezoekje aan Familiekunde Vlaanderen op mijn to-do lijstje 

2. Het gaat inderdaad om Anthonius Vermeersch, zoon van Judocus (ca. 1562 – 1637). Ook de vader bereikte een – voor die tijd - gezegende leeftijd van ca. 75 jaar, hoewel 83 nog uitzonderlijker was. Anthonius had met zijn eerste huwelijk 9 kinderen, zijn 2de huwelijk 5 kinderen. En men gebruikte in onze familie nogal wat dezelfde namen.

3. De SVG is 25 pagina’s (volledig) en heb ik laten inscannen door het rijksarchief. Ik had deze gevonden via een database van West-Vlaamse vrijwilligers. Omdat ik er niets van snapte heeft een verre verwant (van diezelfde voorouder) ze voor mij vertaald, kwestie van elkaar te helpen.

4. Bedankt voor de tip, ik zal op zoek gaan of er een SVG bestaat van beide echtgenoten! In de vertaling op blz. 15 lees ik “Aengaende van het bedde met couverten en laekens mydtsga(ders) cleederen en lynwaet vanden blyfvegen syn ten desch onvercocht ende buyten prysie gelaeten t’haeren proffyte ten respecte dat sy geeft ten dien gecontryb(ueert)!”. Er is ook spraken van “…ovenbuer (bakhuis)  ende waegecodt staende hofstede daer desh blyfveghe”. Tot zover kan ik dus uitmaken: 1ha land, een boomgaard, een hofstede met een wagenhuis en een bakhuis...

Enkele bijkomende vragen:
Wat voor mij nog niet geheel duidelijk is, was Anthonius zelf pachter of verpachtte hij grond? In de vertaling van blz. 13-14 lees ik namen van personen die “schuldich van lantspacht”, interpreteer ik dit correct?

Als ik het tweede deel van de SVG (de schulden) nog eens nakijk lees ik: “De dochters van Guille(smus) Snijge tptp Rousselaere vindt goet alhier over de Leverynghe van wullen laekens ende  andersins ter somme van …”, “Item Jan Cappellen fs Pieter tot Gidts pretendeert alhier goet van levery(nghe) van serge laecken tot so(mme) van …”, “Jan de Cocq fs Jans tot Gids pretendeert alhaar goet over leverynge van winckel waeren”, … Wijst dit meer op een handelaar i.p.v. landbouw?

Je opmerking inzake de begrafenis vond ik zeer interessant, ik heb het volgende gevonden:
“Ende voorts dient oock genotteert dat desen voorenstaande gequestes syn belast met het vierden part van een los rente van twaalf ponden parisis tsjaeren losselick de pennynck  sestiemen in proffyten vanden kercken van Gidts vallende alle jaeren inde maent febr(uari) dus compt alhier in last tot drie ponden parisis tsjaeren dus dienende alhier ten 2-2-24-1/2……………….memorien”. Dit deel gaat over de boomgaard, is dit een jaarlijkse belasting of een schenking aan de kerk?
Iets verder lees ik: “P(iete)r de Lye  fs P(etru)s tot Gidts pretendeert alhier goet over de levery(nghe) van een tonnebiers v(er)taeiren inde begraevenisse van overleden Anth(oniu)s V(er)meersch ten somme van                                  XV tt B”.

Meer vragen dan antwoorden dus, ik apprecieer zeker alle aanvullingen en correcties  .
Alvast bedankt!

[greetjepittery]

Ja! Een 25 bladzijden tellende SVG duidt wel degelijk op een een zekere welstand, vergeleken met die enkele zinnetjes tellende SVG's
waar "de potten & pannen" worden verdeeld onder de dochters en wat tuiniers- en landbouwgerief onder de zonen...
Op blz.15 van de SVG (jouw pt.4) leren we dat A.V. zijn 2de echtgenote Jacoba Coeman, "de blijvighen" (degene die achterblijft) in 1680 nog in leven was
(vind wel geen sterfdatum), plus noteren we ook een zekere welstand wat kleren en beddengoed betreft.

En, veel landbouwers, ook de grotere, pachtten destijds aan een kasteelheer, een invloedrijke rijkaard of aan de Kerk (die toen nog veel grond had). 
Wel was het toen gebruikelijk dat grotere boeren 'onderverpachtten'. 
Vermoedelijk verpachtte A.V. stukken land verder aan kleinere pachters (zeker op zijn ouwe dag, als hij 't niet allemaal alleen meer de baas kon)...
>>> Om daarover zekerheid te hebben zou je bij Familiekunde Vlaanderen, afdeling Roeselare bij gelegenheid eens moeten vragen
        welke andere documenten (gedigitaliseerd en/of bewerkt) ze in huis hebben voor GITS (of toch doorverwijzen). 
        SVG's en Weesregisters zijn voor genealogen dan wel de belangrijkste documenten na de Parochieregisters,
        maar ook Penningkohiers (belastingen), kadasterplannen, enz. kunnen onthullend zijn.

De (grote) levering van kostbare stoffen kan wijzen op handeldrijven, maar gezien het grote samengestelde gezin van A.V.
en de zekere welstand waarin ze leefden, kan het evengoed voor eigen gebruik van de ganse familie zijn...
Ook die ton bier voor het begrafenismaal wijst op een zekere welstand;
ik tel ook enkele voorouderlijke begrafenissen van rijkere families die "met bier werden doorgespoeld."

"Schenking of belasting aan de Kerk?" -  In die tijd meer dan waarschijnlijk belasting.

Nog iemand (uit de streek) met aanvullingen en / of correcties?  mvg, Greta